Blog: 12 vragen over de vleermuis
Vleermuizen zijn voor velen mysterieuze dieren. ’s Zomers scheren ze soms vlak langs je hoofd en ‘s winters zie je ze niet. Maar, waar zijn ze gebleven? En waarom zijn het zulke nuttige dieren? Collega Damian vertelt je er meer over.
Hoeveel soorten vleermuizen zijn er?
“In Nederland komen 18 vleermuissoorten voor waarvan 12 in de provincie Zuid-Holland. De gewone grootoorvleermuis, de ruige dwergvleermuis en de rosse vleermuis komen het meeste voor rondom Landgoed Huys te Warmont. Dit is de plek waar ik momenteel voor mijn stage onderzoek uitvoer.”
Wat eet een vleermuis?
“Vleermuizen zijn insectivoren, wat inhoudt dat ze alleen insecten eten. Elke soort heeft zo zijn voorkeur: de grootoorvleermuis houdt van grote insecten zoals langpootmuggen, spinnen en nachtvlinders. Terwijl de watervleermuis juist graag muggen en motten eet. Een gewone dwergvleermuis eet per nacht ongeveer 1000 insecten. Een kraamkolonie van ongeveer 70 individuen kan tot wel 14 miljoen insecten per jaar verorberen!”
Wat zijn de voordelen hiervan?
“Naast het in toom houden van insectenpupulaties, leveren vleermuizen gratis bestrijding tegen insecten en plagen. Dat heeft niet alleen voordelige effecten voor de mens, maar bijvoorbeeld ook voor de landbouw. De agrarier hoeft minder tot geen insecticiden te gebruiken. Een goed voorbeeld hiervan is de maisteelsector in de Verenigde Staten. Daar besparen ze, met dank aan de vleermuis, per jaar één miljard dollar aan bestrijdingsmaatregelen. Dat is toch geweldig?”
Hoe zie je verschil tussen verschillende vleermuizen?
“Vleermuizen zijn in vlucht moeilijk van elkaar te onderscheiden. Toch is dit wel mogelijk, maar je moet wel goed opletten. Zo verschillen ze qua lichaamsbouw van elkaar. Ook het vlieggedrag verschilt per soort. De gewone dwergvleermuis vliegt snel en wendbaar met veel bochten en lussen. De watervleermuis, zoals de naam al doet vermoeden, schiet flitsend snel over het water. Toch is het eenvoudiger om vleermuizen te herkennen op basis van geluid dan zicht.”
Damian van Katwijk Veldmedewerker in opleiding
Het heeft iets magisch als je ‘s avonds in je eentje aan de waterkant een vleermuis voorbij ziet schieten. Het zijn mysterieuze dieren waar veel interessants over te leren valt.
Damian van Katwijk Veldmedewerker in opleiding
Waar moet je op letten?
“Door telkens korte geluidjes uit te zenden en deze op te vangen, weten vleermuizen waar hun prooi zich bevindt. Wij mensen kunnen deze geluidjes met het blote oor vaak niet horen.” Om ze toch op te sporen, gebruikt Damian regelmatig een batdetector. Dat is een apparaatje wat vleermuis pulsen omzet in voor ons hoorbaar geluid. “Aan de mate van dat geluid, kunnen wij ze herkennen. Overigens maken mannetjes in de paarperiode een vrij hard geluid wat de meeste mensen wel kunnen horen. Social calls, oftewel: sociale roepjes, noem je dat. Ze doen dat om zoveel mogelijk vrouwtjes te lokken.”
Blijven vleermuizen altijd op één plek?
“Nee, vleermuizen hebben verspreid over het jaar meerdere verblijfplaatsen. De periode van half mei tot en met juli is over het algemeen voor vleermuizen in Nederland de kraamtijd: de periode waarin ze zwanger zijn, hun jong krijgen en groot brengen. Bijzonder daarbij is dat vleermuizen in de nazomer paren. Vrouwtjes bewaren de zaadcellen vervolgens in hun lichaam en bevruchten zichzelf in het voorjaar, na de winterslaap.”
Hoe kan je vleermuizen spotten?
“Vleermuizen spot je het beste rond zonsondergang tijdens zomeravonden. De dwergvleermuis is er een die je vaker in de stad ziet. Als je ’s avonds iets door de duisternis ziet schieten, is de kans dus groot dat dit een dwergvleermuis is. Verder zie je watervleermuizen logischerwijs jagen boven water en andere soorten vind je vaak in de buurt van natuurgebieden. ‘s Winters zie je ze niet, want dan houden vleermuizen een winterslaap. Je kan dan ook beter niet naar ze op zoek gaan, want ze hebben hun slaap hard nodig.”
Waar verblijven vleermuizen tijdens de winterslaap?
“Wanneer de winter nadert, slinkt de voedselbron. Op dat moment leggen vleermuizen nog snel een vetreserve aan en gaan ze naar een winterschuilplaats waar ze vanaf oktober tot maart onderduiken. Ze zoeken naar een plekje met een constante temperatuur, zo min mogelijk tocht, een hoge luchtvochtigheid, rust en duisternis. In Zuid-Holland vind je ze in bunkers, maar ook holtes in de oude parkbomen van Huys te Warmont worden dankbaar gebruikt door vleermuizen.”
Wat kan je doen als je een vleermuis tegenkomt?
“Je kan ze het beste met rust laten. Wanneer vleermuizen gestoord worden in hun diepe slaap, schrikken ze. Ze vliegen weg waardoor ze calorieën en energie verbanden. Dit hebben ze hard nodig om de winter door te komen, want in die periode is er geen voedsel te vinden.”
Waar komt jouw fascinatie voor vleermuizen vandaan?
“Ik heb altijd interesse gehad in flora en fauna. Zowel tijdens mijn studie als in mijn vrije tijd ben ik hier veel mee bezig. Vorig jaar stuitte ik bij toeval op een vacature voor vleermuizenonderzoeker. Toen dacht ik: ‘dat wil ik wel’. Het heeft iets magisch als je ‘s avonds in je eentje aan de waterkant een vleermuis voorbij ziet schieten. Het zijn mysterieuze dieren waar veel interessants over te leren valt.”
Wat heb je daar geleerd?
“Tijdens de start van mijn eerste seizoen als vleermuisonderzoeker had ik nog geen kennis over vleermuizen. Door middel van meerdere inwerkbezoeken en colleges ben ik klaargestoomd voor het veldwerk. De meeste bezoeken zijn ‘s nachts of ‘s ochtends vroeg, bijvoorbeeld van 03:00 – 06:00 uur. Het is gelukkig flexibel werk en valt daarom goed te combineren met mijn studie. Ik moest vier bezoeken uitvoeren per week, de dagen kon ik zelf inplannen.”
Doe je dit werk nu nog steeds?
“Nee, in verband met de winterslaap is het veldonderzoek naar kraam- en paarverblijven nu afgelopen. Tegelijkertijd was ik voor mijn studie, in de richting van landschaps- en natuurbeheer, op zoek naar een stageplek. Via De Groene Motor ben ik in contact gekomen met het Zuid-Hollands Landschap. Hier kan ik mijn kennis over vleermuizen verder verbreden. Dit doe ik bijvoorbeeld door het uitvoeren van onderzoek naar de winterverblijfplaats van de vleermuis. Naast mijn stage bij het Zuid-Hollands Landschap doe ik ook aan vrijwilligerswerk. Ik zet me in voor een vogelringgroep en een zoogdierwerkgroep. Bij de zoogdierwerkgroep doe ik onderzoek naar muizen. In mijn vrije tijd fotografeer ik graag dieren en planten.”
