Een historisch overzicht in vogelvlucht
Ooit stonden er zeven molens langs de Vlist die de Hooge Boezem vol maalden. In 1914 werden er zes gesloopt. Onze molen hield als enige stand, namelijk als bouwmanswoning: een molenromp zonder wieken. Na aankoop van de molen in 2005, begon het Zuid-Holland Landschap met een grootschalig restauratieproject om de molen weer te laten malen. Een eeuw lang stond de molen voor paal, maar in 2018 was het feest. Toen maalde de molen voor het eerst weer water uit de Vlist in de Hooge Boezem. Een stukje historie dat weer tot leven is gekomen!
Ontginning van het veenlandschap
Zo’n 1000 jaar geleden begon de ontginning van het veenlandschap in de Krimpener- en Lopikerwaard. Het veenriviertje de Vlist diende als boezem, om het water uit de naastgelegen polders af te voeren. Dat gebeurde door natuurlijke afwatering. Omdat de polders steeds lager kwamen te liggen als gevolg van inklinking van de veenbodem verliep de afwatering steeds moeizamer.
Rond 1155 werd de Vlist bedijkt om te voorkomen dat het water weer terugliep in de polders. Vanaf ongeveer 1450 werden de eerste molens gebouwd om de polders droog te houden. Zij maalden het water in de Vlist en deze voerde het af naar de Hollandsche IJssel via een keersluis. Vanwege de eb- en vloedwerking in de IJssel kon echter alleen bij lage waterstanden geloosd worden.
Eerste tweetrapsbemaling van Nederland
Daarom werden vanaf 1486 op de Oost Vlisterdijk zeven boezemmolens gebouwd en werd een waterberging, de Hooge Boezem, aangelegd. De molens maalden het water uit de Vlist ongeveer 1.20 meter omhoog in de bergboezem. Van hieruit werd het op de IJssel geloosd. Dit was de eerste getrapte bemaling in ons land. De zeven molens kregen geen namen maar simpelweg een volgnummer.
De huidige molen heeft twee voorgangers gehad, op dezelfde plek. De eerste, een wipmolen, werd gebouwd in de periode 1532 – 1578. Deze molen werd in 1739 vervangen door een achtkante, rietgedekte molen, die echter in 1873 door brand verloren ging. Opnieuw volgde herbouw; dit werd de huidige ronde stenen molen.
De komst van de elektromotor
Toen in 1860 in Gouda de Waaiersluis werd gebouwd, werd het rivierpeil in de IJssel hoger. Dit bemoeilijkte de afwatering vanuit de Hooge Boezem. In 1872 bouwde het waterschap De Hooge Boezem daarom een hulpstoomgemaal en in 1913 ging men geheel over van windbemaling op mechanische bemaling.
Zo verloren de zeven molens hun functie. De zes overgebleven wipmolens werden in 1914 gesloopt. Hun oorspronkelijke locaties in het landschap, naast het fietspad, zijn nu gemarkeerd door een paal. Boezemmolen nr. 6 overleefde als ‘bouwmanswoning’. Kap, wieken en staart verdwenen. Al die jaren bleef de molen bewoond, tot 2005.
Aankoop van Boezemmolen nr. 6
In 2005 kocht het Zuid-Hollands Landschap het monument, met steun van duizenden donateurs (ook wel Beschermers genoemd). Onze ambitie was om de molen volledig op te knappen en de geschiedenis tot leven te brengen. We wilden dat de molen haar oude taak weer kon vervullen: zorgen voor een hoger waterpeil in de Hooge Boezem!
Start restauratie
In 2010 begon de transformatie van de molenstomp. Naast veel herstelwerk werden de kap, wieken en staart aangebracht. Een enorme operatie. Sinds 2011 draait de molen weer, maar aan het woongedeelte moest nog veel gebeuren. Zo moest er elektriciteit aangebracht worden, is de bedstee in oude luister hersteld en zijn er antieke spullen voor de inrichting verzameld. De waterlopen zijn in 2015/2016 hersteld, zodat de molen weer water kon gaan opmalen uit de Vlist.
Om voldoende geld voor een nieuw scheprad bij elkaar te krijgen, hadden we begin juni 2016 een molenmarathon op touw gezet. Met een prachtig resultaat: ruim 5600 euro aan donaties. Samen met de opbrengst van de textiel-inzamelactie van Sympany konden we een nieuw scheprad laten vervaardigen. Een eeuw lang stond de molen voor paal, tot in 2018. Een feestelijk moment, toen maalde de molen voor het eerst weer water uit de Vlist in de Hooge Boezem!
De restauratie is een prestatie van formaat!
Michiel Houtzagers
Voormalig Directeur
Zuid-Hollands Landschap
“
”
Veel dank aan onze donateurs en vrijwillige molenaars die bergen werk hebben verzet. En aan al die andere partijen die ruimhartig hebben bijgedragen: Nationale Postcode Loterij, Provincie Zuid-Holland, Stichting Zabawas, Stichting Bisdom van Vliet, gemeente Krimpenerwaard, Prins Bernard Cultuurfonds, Stichting het Trekpaerd, Maatschappelijke Instelling Roosendaal, Stichting dr. Hendrik, Muller’s Vaderlandsch Fonds, Van der Mandele Stichting en Rotaryclub Krimpenerwaard West.
Samen houden we onze poldergeschiedenis levend!
Michiel Houtzagers
Voormalig Directeur
Zuid-Hollands Landschap
